نقد و بررسی تئاتر بالابر غذا نوشته هارولد پینتر و به کارگردانی جعفر کمالی ، کاری از گروه پلاتو اوز

یکشنبه عصر مورخ 22 بهمن ماه 1402 ساعت 18 ، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان اوز. نقد و بررسی تئاتر بالابر غذا به کارگردانی جعفر کمالی با حضور 12 نفر از عوامل اجرا و دوستان تئاتری آغاز گشت و تا ساعت 21 ادامه یافت. با اینکه اتاق جلسات اداره گنجایش 30 نفر را دارد و از قبل نیز اعلام کرده بودیم برای جلسه نقد و انتظار داشتیم حداقل 20 نفر در جلسه حضور داشته باشند ، اما باز هم برای نقد اول پس از سالها که اصلا نقدی در کار نبود به شکل منظم و دقیق ، همین 12 نفر را هم به فال نیک می گیریم و انشاءالله دوستان همت کنند در نقدهای آتی حضوری فعال تر داشته باشند. نکته ها و گفتمان های نقد کننده ها و پاسخ عوامل اجرا عیناا به شرح ذیل :

 

** جعفر کمالی کارگردان اثر : نقد باعث رشد عوامل تئاتر خواهد شد. اولین معضل برای ما در انتخاب متن ، بازیگر بود و ما ناچار دنبال متنی می گشتیم که به این متن برخوردیم و دیدیم چقدر جای کار دارد. شاید بالابر غذا بهترین متن پینتر نباشد اما قسمتی که شامل سرگشتگی و آن چیزی که با حال جامعه همسو باشد را انتخاب کردیم که برای خود من ، یک در انتظار گودوی دیگر بود و ملاک انتخاب بنده نیز همین بود .در متن کارکترها دو مرد بودند و ما ناچار می بایست آن را تبدیل به یک خانم می کردیم و این از نظر کاراکتری چیزی بود که شاید کمتر زاییده شده است ، بخصوص نمود آن و نقش در حالت های مختلف در اجرا و حتی این موضوع در صحبت هایش بخصوص علاقه به فوتبال و ... مشهود است.

ابتدا با تحلیل اینکه قرار است در جامعه ایرانی اجرا شود روبرو گشتیم و با تحلیل متن پیش رفتیم و البته بیشتر کار بر رودی دوش خانم پیمانی بود که بایستی تلاش مضاعفی می کرد تا به واقعیت نقش برسد.

** فروغ هاشمی رییس اداره : با تمام خوبی هایی که متن خارجی دارد ، اما در جامعه ما اگر متنی باشد که بتوان با الهام از متن خارجی نوشته و بازنویسی گردد بهتر است و ما هم دچار معذوریت در برخی متن ها نخواهیم شد. در این کار بازی ها به مراتب بهتر وروان تر از تئاترهای قبلی این گروه بود.

** علیرضا خادمپور رییس انجمن : نقدی که برآیند آن موثر باشد در پیشرفت تئاتر بسیار عالی است.

انتخاب نمایش پینتر بسیار عالی است از یک لحاظ ، منتها در حالی که یک متن خوب است می تواند بد هم باشد، از این جنبه که وقتی نمایش اجرا می شود ، ابتدا باید مخاطب را بسنجید و اینکه لزوما مخاطب کیست ؟

با هر مخاطب بایستی با زبان خودش صحبت کرد ، این یعنی چه کسی جلو شما نشسته است. آیا مخاطب می تواند با نمایشنامه ارتباط برقرار کند؟ و آیا عوامل اجرا می تواند آن چیزی که هارولد پینتر مد نظرش هست را در صحنه اجرایی نماید ؟ و آیا با همه عوامل بازی و موسیقی و ... میتوان مفاهیم را به تماشاگران انتقال داد ؟

انتخاب نمایشنامه خیلی خیلی مهم است مثا یک ساختمان که بر پایه ای محکم بنا خواهد شد ، پس بایستی در انتخاب متن دقت بیشتر شود.

نقد من بر نمایشنامه پینتر نیست و چه بسا این متن از نظر من بهترین نمایشنامه پینتر است ، ولی آیا می توان انتخاب گروه را انتخاب صحیحی دانست و من می گویم نه. در انتخاب های بعدی وسواس بیشتری داشته باشیم.

و اینکه یکسری تغییراتی که کارگردان میتواند انجام دهد آیا متناسب با متن است و این براحتی می تواند یک متن را 180 درجه بچرخاند.

** شهرام حسین نیا مسوول وبلاگ : نمایشنامه پینتر یکی از بهترین نمایش هاست که در عین پوچی واقعیت های مهمی را برای ما بازگو می کند لیکن در هنگام انتخاب متن بایستی جامعه ایرانی و تماشاگر عام و خاص را در نظر گرفت و بعد سراغ متن رفت. از نظر بنده این متن با تمام روانی نوشتاری ، یک متن بسیار سنگین برای درک مخاطب بخصوص مخاطب عام است. شما می توانید این متن را انتخاب کنید و قید مسایل مالی آن را بزنید و فقط برای مخاطب خاص و دوستان تئاتری اجرا کنید لیکن وقتی برای عموم به نمایش در می آید اولا بایستی شرط سنی گذاشته شود و دوم اینکه چه بازخوردی از مخاطب می گیرید. متنی درب ورودی سالن و بر روی مقوای نظرات ، نظر من را جلب کرد که نوشته بود : بازی ها عالی بود ولی اجرا محتوایی نداشت. مگر می شور متن پینتر محتوایی نداشته باشد ؟ و این نشان میدهد شما در اجرا به گونه ای بودید که تماشاگر عام محتوا را درک نکرده و یا شاید خیلی از دوستانتان فقط بخاطر دیدن شما و بازیتان آمده اند. اینکه سالن در یکهفته از جمعیت پر بوده خوب است لیکن اینکه چند درصد آنها از این اجرا چه چیزی عایدشان شد مهم تر است.

بهزاد کرامتی عضو هیات مدیره انجمن : تایم 18/30 اجرا بسیار زود بود و بهتر بود اجرا کمی دیرتر می بود تا همه بتوانند بر طبق مشغله کاری که دارند برنامه ریزی کنند برای تماشای اجرا.

ما امروزه مخاطب آگاه داریم و باید ببینیم متن انتخابی نیاز مناسب برای این دوران هست یا خیر ؟

من اعتقاد ندارم که تماشاگر حتما باید تئاتر بین باشد و من هم موافقم که متن مناسبی برای اجرای جامعه الان نبود. متن انتخابی باید یا زیبایی بصری داشته باشد و یا کاملا روشن و شفاف باشد و این اجرا بنظرم در متن انتخابی گنگ بود.

آیا کاری که شما عوامل اجرا انجام دادید چیزی به مخاطب و جامعه اضافه کرد؟ نوع نگاه و شخصیت و تحلیل متن چه بود؟ بنظرم تحلیل متن و شخصیت و نوع اجرا برای تماشاگر گنگ و نامفهوم بود. نباید پرداخته شدن به بازی فراتر از متن و پیام نمایش باشد که این اتفاق افتاد و اصلا خوشایند نیست. کاش در انتظار گودویی که خودتان گفتید را اجرا می کردید که بنظرم خیلی بهتر بود.

** مجتبی نجم الدینی  : برای تماشاگر یک تئاتر نباید توضیح داده شود و تماشاگر بایستی با پیگیری خود یک اجرا را درک نماید.

** آناهیتا پیمانی بازیگر : دو چیز مطرح شد ، ضرورت اجتماعی متن و پذیرش متن.

اگر مخاطب در اجتماع پرسشگری در رابطه با متن ندارد و از ان گذرا رد می شود پس این متن کاملا ضرورت اجتماع است که بایستی تماشاگر را وادار به پرسشگری کند. اگر بخواهیم با این ذهنیت پیش برویم که مخاطب من چقدر از پایه مفهومی در اوز می داند پس به جایی نمیرسیم و از مرز ممکن رد نمی شویم بنابراین متن بایستی متنی باشد که حس جستجو گری مخاطب را برانگیزد. این متن معنایی در بی معنایی را نشان میدهد.

** بهزاد کرامتی : یکی از مهم ترین مسایل که اجرا را گنگ کرده بود ، اجرای شماست. متن ، متن سنگینی نیست ولی اجرای گنگ بر روی کار تاثیر گذاشته است و این اجرا باعث شده تماشاگر به بیراهه رفته و از مفهوم متن چیزی درک ننموده است.

در نمایش باید فرم و محتوا در راستای هم عمل کنند. فرم کار باعث خلل در محتوا گشته بود. اول اینکه چرا بازیگران از دو مرد ، تبدیل به یک مرد و یک زن شده بود اما بر روی بازیگر زن دقیقا همان اسم مردانه ( گاس ) قرار داده اید، ذهن بسیاری از تماشاگران درگیر شده بود که این بازیگر اصلا مرد است یا زن. فرم به محتوا نمی خواند و تیپ سازی جالب نبود.جریان نمایش آدم را گنگ می کرد.

صدای خانم پیمانی هیچ لزومی نداشت که در بازه حنجره کوتاه صحبت شود و این خسته کننده بود. در این مهم بازیگر مقصر نیست و تقصیرات بعهده کارگردان نمایش است.کارگردان با وجود پتانسیل و استعداد بالای بازیگری ، نتوانسته بود از آناهیتا پیمانی بازی قابلی بگیرد. موزیک نسبت به فرم و محتوای نمایش جالب نبود و ای کاش پایان نمایش قوی تر بود.

** شهرام حسین نیا : اینکه در یک متن ناچارا و بدلیل کمبود بازیگر از منظر شخصی خودم ، دو بازیگر مرد تبدیل به یک مرد و یک زن می شوند ، به خودی خود عیب نیست ونمی توان ان را اشتباه دانست ، اما اینکه در پردازش بازی همان بازیگر سعی می کنیم او را از نظر تیپ و قایفه شبیه یک کانگستر مرد کنیم و صدای او را از آن لطافت به شکل دیگری عوض کنیم اشتباه است. در این مورد کارگردان ناچار می شود از بازیگر زن یک بازی کاملا اغراق شده بگیرد و این تماشاچی را خسته خواهد کرد. در توانایی بازی آناهیتا پیمانی شکی نیست که اول بار خود من در تست بازیگری او را انتخاب کردم و این از شانس بسیار خوب شماست که او را برای اجرا در اختیار دارید لیکن طرز استفاده از نوع بازیگری هم بسیار مهم است. اغراق بیش از حد نقش یک کانگستر مرد توسط یک جنس زن باعث شده بود بازی ها عملا در یک راستا نباشد و بسیار در طوا اجرا بالا و پایین می شد.

پرداختن به عوامل پوچی که در اجرا بود برای رسیدن به واقعیت یک الزام است اما پرداختن بیش از اندازه به آن ملال اور همانند دم کردن چای و کل کل آنها برای اینکه آتش را زیر کتری می گذارند یا اینکه کتری را روی اجاق گاز و یا بازی استون ویلا و علاقه به فوتبال و سیفون دستشویی یا بالابری که از ان صحبت میشد و ای کاش برای پرداختن به همه اینها یک موزیک مناسبی هم همراهی می کرد تا در ذهن تماشاگر یک ان متن و اجرا نپرد.

با اینکه بنده به شخصه تبریک می گویم به عوامل اجرا برای بروی صحنه بردن یک تئاتر پس از مدتها بی فعالی گروه های نمایشی لیکن نقد را هم بسیار موثر می دانم در پیشرفت کارهای بعدی گروه. وقتی گروهی با تمام جزییات نقد می شود یعنی اینکه این گروه نسبت به تئاتر اولشان در سال 98 ، پیشرفت زیادی داشته است و گرنه اجرای بسیار ضعیف و تهی از بار فنی را کسی نقد هم نخواهد کرد.

معضل اصلی اجرا به نطرم پایان اجرا  و کمی قبل تر از آن به گفته آقای کمالی 3 دقیقه قبل از پایان است که مهم ترین قسمت اجرا ( اینکه قربانی تیم جنایتکاران در آخر همان گاس است که نقشش را خانم پیمانی بازی می کرد )لو می رود و عملا هیچ لذتی سکانس پایانی برای بنده باقی نمی گذارد. جناب کمالی گفتند که ما قدیمی ها در گیر یک نوع مسیر مستقیم هستید و دوست دارید گره نمایش همان پایان نمایش باز شود ، در صورتی که این چنین نیست ، ما دوست داریم گره نمایش در موقع خودش باز شود تا تماشاگر بتواند همه آن چیزی را که در متن اجرا شده است را برای خود مرور کند و روی ان فکر نماید. حرف خانم پیمانی که می گوید تماشاگر بایستی پرسشگری داشته باشد درست است اما اجرای صحیح هم جزیی از ملاک های مهم برای پرسشگری تماشاگر است. موزیک بنظرم کاملا در این اجرا تافته ای جدا بافته بود مثل اینکه برایش بنویسی این زمان فقط پخش گردد همین.

با تمام این تفاصیل ولی نمایش بدلیل آشتی دوباره مردم با سالن تئاتر را بعد از مدتها ، جای آفرین دارد.

** جعفر کمالی : در رابطه با تماشاچی دلم میخواهد آنها را به دو قسمت تقسیم کنم. قسمت اعظم ، تماشاگران جوانتر که سینما را بیشتر دنبال نموده و با کتاب خواندن و نقد ، بسیار ارتباط برقرار کردند که این نوع بسیار عالی بودند و چندین بار هم نمایش را دیدند و پسندیدند.

دسته دوم هم تماشاگرانی که به دنبال یک تئاتر کلاسیک خاص بودند که دنبال کنش و واکنش آنچنانی نبودند.

آن تماشاگری که نتوانست با تئاتر ارتباط برقرار نماید دال بر عدم مطالعه کتاب و نرفتن دنبال تئاتر است. اینکه این تواتر چه اهمیتی برای جامعه داشت و چه چیزی را اضافه کرد زیر متن فوق العاده و همسو با این چیزی است که با ان در زندگی هم در گیر هستیم.

بحث پرسشگری بسیار مهم است ، یک بازیگر رییس یک گروه به عنوان مطیع بی چون و چرای یک باند جنایت کار و گوش به فرمان و بازیگر مقابل مطیع رییس گروه

**خانم پیمانی : در خیلی از هنرها، کارگردان وقتی کاری را می سازد نقش پرسشگری در تئاتر اولویت است. اگر قرار است تئاتر در جایی مثل اوز پیشرفت کند نقد فعال و بر اساس تجربه بالا یا آکادمیک بسیار مهم است.

این جلسه پس از سه ساعت پایان یافت. آنچه از دل این جلسه بیرون آمد اینکه نقد راهکاری برای رشد تئاتر اوز است بدون شک لیکن آنچه در این میان مهم است اینکه آقای خادمپور بعنوان رییس انجمن از نقد جزییات اجرا بدلیل اینکه شاید سوتفاهماتی ایجاد شود و اینکه هنوز برخی افراد پذیرای شنیدن نقد نیستند ، خودداری کرد.

نگارنده به عرض میرساند تمام مطالب عیناا گفته های خود عزیزان است و لزوماا فقط به نگارش در وبلاگ در آمده است. به امید روزی که این سو تفاهم ها که ریشه در سالیان سال دارد ریشه کن شود .